Prof. dr inż. Tadeusz Hobler (1899-1975)
Pierwszy dyrektor Instytutu
opracował prof. A.Burghardt
Będąc jednym z uczniów prof. Tadeusza Hoblera jestem wielce zaszczycony możliwością przedstawienia jego biografii, w której chciałbym uwypuklić w sposób szczególny osiągnięcia Profesora jako wybitnego inżyniera, niezwykle twórczego naukowca oraz wspaniałego dydaktyka, wychowawcę licznych kadr technicznych i naukowych. Profesor Hobler był wspaniałym człowiekiem i gorącym patriotą, co uwidacznia niezbicie jego życiorys.
Prof. dr inż. Tadeusz Hobler urodził się w 1899r. w Samborze w rodzinie inteligenckiej. Wychowany w duchu gorącego patriotyzmu wstąpił zaraz po zdaniu egzaminu dojrzałości w 1917 r. do Legionów (1. Pułk Artylerii Polowej), gdzie kończy Szkołę Podchorążych by uczestniczyć w walkach o niepodległość Polski. Zawierucha wojenna rzuciła go na front włoski, gdzie udało mu się przedostać do tworzącej się wówczas we Włoszech armii polskiej (Armata Polacca in Italia), z którą następnie przeszedł do Francji. Do Polski wrócił z armią generała Hallera, by od razu znaleźć się w wirze wojny z bolszewicką Rosją, w której uczestniczył jako dowódca baterii 1. Pułku Artylerii Polowej.
Za okazane męstwo oraz zasługi poniesione w okresie walk o niepodległość został odznaczony dwoma Krzyżami Walecznych (jeden z okuciem), Odznaką Internowania (legionistów na Węgrzech) oraz Medalem Niepodległości.
Po zdemobilizowaniu w roku 1921 odbył studia wyższe na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, uzyskując w 1924 r. dyplom inżyniera mechanika z wynikiem celującym. Teraz rozpoczyna się nowa karta w życiu Profesora – wytężona praca nad budową potencjału przemysłowego w niepodległej Ojczyźnie.
W niespełna rok po studiach została powierzona mu wielce odpowiedzialna funkcja kierownika organizującego się biura konstrukcyjnego, którego zadaniem była odbudowa i rozbudowa polskiego przemysłu azotowego. Pracując do 1931 r. nad projektem nowo budowanego zakładu w Mościcach, prof. T.Hobler stał się twórcą nowych koncepcji i rozwiązań technologicznych w zakresie instalacji kwasu azotowego, konwersji gazu wodnego oraz azotanu amonu. Wiele z tych oryginalnych rozwiązań konstrukcyjnych i technologicznych opracowanych w tym okresie oraz latach następnych uzyskało patenty krajowe i zagraniczne.
Po uruchomieniu nowego zakładu azotowego w Mościcach w 1931 r. wyjechał za granicę, gdzie najpierw pracował w firmie "Dr Collet - Ingenieur Conseil" w Paryżu, a następnie w firmie „Hydro-Nitro” w Genewie, będącej ekspozyturą na Europę znanej amerykańskiej firmy "Nitrogen-Engng. Corp.".
Podczas swego pobytu za granicą, pracując na stanowisku samodzielnego kierownika sekcji projektowo-konstrukcyjnej działu pochodnych amoniaku, wykonał wiele projektów dla odbiorców z różnych krajów Europy, przeprowadzając zarazem montaż i rozruch tych instalacji. Na szczególne podkreślenie zasługuje opracowane przez Niego w tym okresie oryginalne rozwiązanie procesowe i konstrukcyjne instalacji do produkcji kwasu azotowego pod ciśnieniem, znane do dziś pod nazwą metody HNH (Hydro-Nitro-Hobler). Instalacja ta, o wydajności dwukrotnie wyższej od wówczas budowanych, odznaczała się 2,5 krotnym obniżeniem zużycia energii dzięki pomysłowemu sprzężeniu pracy turbosprężarek z wykorzystaniem ciepła przemian chemicznych. W tym też okresie prof. Hobler uzyskuje 42 patenty w wielu krajach świata m.in. Niemczech, Francji, USA, Włoszech, Norwegii i Belgii.
W 1938 r. wrócił do kraju i objął stanowisko dyrektora technicznego Fabryki Związków Azotowych w Mościcach, otaczając szczególną opieką biuro konstrukcyjne, którego zadaniem była dalsza rozbudowa przemysłu azotowego w Polsce. Należy podkreślić, że wybudowane wtedy w Polsce instalacje kwasu azotowego były największymi jednostkami tego typu na świecie. Prof. Hobler natomiast, dzięki swym osobistym osiągnięciom, zaliczał się do światowej czołówki wybitnych ekspertów i twórców przemysłu azotowego.
Po wybuchu wojny w latach 1939-1941 przebywał we Lwowie, prowadząc na tamtejszej Politechnice wykłady z termodynamiki technicznej. Po wkroczeniu Niemców ukrywał się do końca okupacji na wsi w powiecie machowskim. Dzięki kontaktowi, przez przyjaciół, z bibliotekami Politechniki Warszawskiej i Lwowskiej opracował w tym okresie monografię pt.: "Metoda obliczania urządzeń absorpcyjnych".
Bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych stanął do odbudowy zniszczonego przemysłu chemicznego, tworząc zakład projektowo-konstrukcyjny pod nazwą "Główne Biuro Inwestycji i Odbudowy". Swoje dawne patenty, konieczne do wykonania kierowanych przez siebie prac projektowych, przekazał do dyspozycji nieodpłatnie, wyjednując zarazem zrzeczenie się roszczeń finansowych przez firmę Hydro-Nitro.
Zasługującym na szczególne wyróżnienie plonem prac tego okresu było opracowanie projektu ciśnieniowej instalacji kwasu azotowego o wydajności 25t/dobę i 50t/dobę, bazującego w głównej mierze na pomysłach i koncepcjach prof. Hoblera. Siedem tego typu jednostek zostało wykonanych i uruchomionych w kraju, a jedna w Czechosłowacji.
Prof. T.Hobler w 1949r. otrzymał Państwową Nagrodę I stopnia.
Innym dużym osiągnięciem jest instalacja do produkcji azotanu amonowego wg. patentu prof. Hoblera. Stała się ona wprost standardową we wszystkich polskich fabrykach przemysłu azotowego aż do roku 1962. Za wszystkie te dokonania obejmujące wynalazki i patenty z dziedziny produkcji związków azotowych otrzymał w dniu 21.07.1949r. Państwową Nagrodę I stopnia.
We wrześniu 1949r., po uzyskaniu tytułu naukowego profesora nadzwyczajnego, został powołany na stanowisko profesora nadzwyczajnego w Politechnice Śląskiej i objął kierownictwo Katedry Inżynierii Chemicznej na Wydziale Chemicznym.
Od tego momentu, łącząc swe przebogate doświadczenie projektowo-konstrukcyjne z niespożytym zapałem i inwencją twórczą, skupiał swą działalność na dwóch podstawowych zagadnieniach.
Pierwszym z nich było stworzenie nowego kierunku studiów akademickich, na którym mogliby się kształcić specjaliści z dziedziny projektowania i konstruowania aparatury chemicznej, aby tym samym zaspokoić ogromne potrzeby wynikające z zamierzonego intensywnego rozwoju przemysłu chemicznego w kraju. W tym też celu opracował nowe programy studiów dla specjalistów z omawianej dziedziny i to zarówno dla specjalistów o podstawowym wykształceniu chemika, jak i mechanika oraz przygotował szereg wykładów monograficznych, przyczyniając się w znacznym stopniu do stworzenia nowych specjalizacji o nazwie „Inżynieria Chemiczna" i ,,Budowa Aparatury i Urządzeń Przemysłu Chemicznego”, stanowiących w przyszłości podstawy nowego kierunku studiów "Inżynierii Chemicznej i Procesowej".
W związku z tym przenosi się wraz z całą katedrą na Wydział Mechaniczny-Energetyczny, a katedra otrzymuje nazwę „Inżynierii i Konstrukcji Aparatury Chemicznej”. Jak wykazały późniejsze badania, studia według tego programu cieszyły się wielkim powodzeniem wśród studentów, a opinia przemysłu o przydatności absolwentów do pracy w biurach projektowych i konstrukcyjnych, w instytucjach badawczych oraz zakładach przemysłu chemicznego i pokrewnych była bardzo pozytywna. Pozwala to na stwierdzenie, iż prof. Hobler w dziedzinie kształcenia studentów wypracował oryginalną szkołę Inżynierii Chemicznej. W roku 1965 powraca na Wydział Chemiczny Politechniki Śląskiej. W roku 1954 uzyskał tytuł naukowy profesora zwyczajnego, a Zgromadzenie Ogólne Polskiej Akademii Nauk wybrało Go do swego grona jako członka korespondenta.
Profesor Hobler zdawał sobie sprawę z tego, iż niezależnie od szkolenia specjalistów w tej deficytowej dyscyplinie niezbędne było stworzenie silnego zaplecza badawczego zarówno dla tematyki podstawowej, jak i techniczno-przemysłowej. Ukoronowaniem jego zabiegów w tym kierunku było powierzenie mu przez Sekretariat Naukowy PAN w 1958 r. organizacji ośrodka badawczego w dziedzinie inżynierii i konstrukcji aparatury chemicznej.
Zadaniem powołanego w 1958 r. przez Sekretariat Naukowy Polskiej Akademii Nauk Zakładu Inżynierii Chemicznej i Konstrukcji Aparatury PAN miało być prowadzenie badań podstawowych w dziedzinie inżynierii chemicznej w celu rozszerzenia, jak i znacznego rozwinięcia naukowych podstaw budowy aparatury chemicznej.
Z niesłychaną pracowitością, nie kończącym się zapałem i godną podziwu inwencją twórczą realizował w Zakładzie Inżynierii Chemicznej i Konstrukcji Aparatury PAN i Katedrze Inżynierii i Konstrukcji Aparatury Chemicznej Politechniki Śląskiej program badawczy, w którym z całą konsekwencją uwidaczniał się cel nadrzędny - praktyczny aspekt aplikacyjny prowadzonych badań podstawowych zarówno eksperymentalnych, jak i teoretycznych.
Ukoronowaniem wieloletnich badań i rozważań teoretycznych prof. Hoblera, dotyczących dyfuzyjnego transportu masy, jest napisana przez Niego książka pt.: "Dyfuzyjny ruch masy i absorbery". Podstawowym szkieletem tej książki jest wprowadzona przez Profesora oryginalna klasyfikacja przypadków dyfuzji, a następnie procesu konwekcyjnego wnikania masy, oparta na ujednoliconym równaniu definiującym strumień masy. W równaniu tym występuje zaproponowany po raz pierwszy przez prof. Hoblera uogólniony moduł napędowy procesu wnikania masy.
Za zasługi przy odbudowie i projektowaniu fabryk Przemysłu Chemicznego w Polsce jak również osiągnięcia na polu nauki prof. Hobler został odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski i Sztandarem Pracy II klasy oraz otrzymał dwukrotnie Nagrodę Państwową.
Instytut Technologiczny w Leningradzie nadał Mu w 1968 r. tytuł Doktora Honoris Causa tej uczelni, a w roku 1970 Politechnika Śląska obdarzyła Go również tą wielce zaszczytną godnością akademicką.
W roku 1966 Zgromadzenie Ogólne PAN powołało Go na członka rzeczywistego, a przez kilka kadencji był on również członkiem Prezydium Polskiej Akademii Nauk.
Dorobek naukowy prof. Hoblera to ponad 100 publikacji dotyczących oryginalnych prac badawczych, 10 publikacji książkowych, z których "Ruch ciepła i wymienniki" oraz "Dyfuzyjny ruch masy i absorbery" zostały wydane w językach angielskim, rosyjskim i czeskim. Pod kierunkiem prof. Hoblera pracę doktorską obroniło 25 wychowanków, wielu z nich habilitowało się, a 11 zostało profesorami.
Zainicjowane przez Niego kierunki badań podstawowych w inżynierii chemicznej są obecnie kontynuowane i rozwijane przez wielu Jego wychowanków na uczelniach, w instytutach oraz ośrodkach naukowych niemal w całej Polsce.
Uznany autorytet prof. Hoblera sprawił, że wiele Komitetów, Rad Naukowych, Zespołów i Komisji Przemysłowych powoływało go do swego grona. Olbrzymie doświadczenie w projektowaniu i budowie instalacji przemysłowych, głęboka wiedza teoretyczna, wybitne zdolności dydaktyczne, pozwoliły Profesorowi na wypracowanie własnych modeli nauczania i prowadzenia badań naukowych w inżynierii chemicznej i procesowej i tym samym na stworzenie znanej i uznawanej nie tylko w kraju własnej szkoły inżynierii chemicznej.